ADHD - co warto wiedzieć?
- Centrum Psychoterapii i Diagnozy
- 13 sie
- 3 minut(y) czytania
Czym jest ADHD?
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie neurobiologiczne, które wpływa na funkcjonowanie mózgu. Objawy ADHD mogą obejmować:
trudności z koncentracją,
nadmierną ruchliwość,
impulsywne działania,
problemy z regulacją emocji.
Te objawy mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie w szkole, pracy czy relacjach społecznych. Warto zaznaczyć, że ADHD nie jest wynikiem złego wychowania ani lenistwa – to różnica w sposobie przetwarzania informacji przez mózg.
Kluczowe Informacje o ADHD
ADHD dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych – jego objawy mogą się zmieniać z wiekiem.
Skrajności w funkcjonowaniu – osoby z ADHD często doświadczają skrajności między nieuwagą a hiperfokusem, czyli nadmierną koncentracją na jednej czynności.
Funkcjonowanie między niedostymulowaniem a przestymulowaniem – osoby z ADHD mogą czuć się znudzone i niezdolne do działania przy niskiej stymulacji, a przy nadmiarze bodźców stają się przytłoczone i rozdrażnione.
Kryteria diagnostyczne i objawy ADHD
1. Trudności z przetwarzaniem uwagowym:
Osoby z ADHD mogą mieć:
Trudności z koncentracją: łatwe rozpraszanie się, szczególnie podczas zadań wymagających długotrwałej uwagi. Mogą pojawiać się błędy z niedbałości lub nadmierna dbałość o szczegóły.
Hiperfokus: nadmierna koncentracja na jednej czynności, co prowadzi do niedoszacowania konsekwencji (np. niezauważanie upływającego czasu).
Zapominanie: problemy z pamięcią krótkotrwałą i roboczą, co może prowadzić do zapominania o spotkaniach, zadaniach czy codziennych obowiązkach.
Trudności z organizacją: problem z planowaniem i utrzymywaniem porządku w życiu codziennym, zarówno w przestrzeni fizycznej (np. bałagan), jak i w czasie (np. zapominanie o terminach). Czasami może pojawić się potrzeba nadmiernej organizacji w określonym obszarze.
Unikanie długotrwałego wysiłku umysłowego: prokrastynacja i trudności z rozpoczęciem zadań wymagających ciągłej koncentracji, jak pisanie raportów czy nauka.
Problemy ze słuchaniem: trudności z czekaniem na swoją kolej w rozmowie, liczne dygresje lub równoległe myśli, które utrudniają skupienie uwagi na rozmówcy.
Gubienie rzeczy: częste tracenie przedmiotów codziennego użytku, jak telefon, dokumenty czy klucze.
Nieefektywne przełączanie uwagi: trudność z przechodzeniem między różnymi zadaniami lub skupieniem się na jednym, co skutkuje „rozpoczynaniem wielu rzeczy, ale niekończeniem ich”.
2. Nadruchliwość:
Osoby z ADHD mogą doświadczać:
Trudności z pozostawaniem w jednym miejscu: niespokojne ruchy (np. zabawa długopisem, obgryzanie paznokci), potrzeba ciągłego ruchu, nadmierne bieganie, wspinanie się lub poruszanie.
Problemy z odpoczynkiem i relaksem: trudności z wyciszeniem się, spokojnym odpoczynkiem czy angażowaniem w ciche aktywności, a także niedoszacowanie stanu zmęczenia.
Nadmierna gadatliwość: niezdolność do powstrzymania się od mówienia, przerywanie innym, szybka zmiana tematów rozmowy, dokańczanie zdań za innych.
„Napęd wewnętrzny” – odczuwanie niepokoju bez konkretnej przyczyny, potrzeba ciągłej aktywności.
3. Impulsywność:
W obszarze impulsywności mogą występować:
Problemy z kontrolą zachowania: podejmowanie działań bez przewidywania konsekwencji (np. ryzykowne zachowania, przerywanie innym), trudności z czekaniem na swoją kolej.
Nieprzemyślane decyzje: wybieranie krótkoterminowych korzyści kosztem długoterminowych konsekwencji (np. impulsywne wydawanie pieniędzy).
Brak cierpliwości: impulsywne zachowania prowadzące do trudności z wytrzymywaniem w monotonnych lub trudnych zadaniach.
Szybkie reakcje emocjonalne: wybuchy złości, frustracji lub inne gwałtowne reakcje emocjonalne, trudności z regulacją emocji.
Ryzykowne zachowania: skłonność do podejmowania działań ryzykownych, jak jazda samochodem z nadmierną prędkością, angażowanie się w niebezpieczne aktywności lub przygodne relacje.
ADHD – Nie tylko wyzwania
Choć ADHD może wiązać się z wieloma trudnościami, osoby z tym zaburzeniem często posiadają także wyjątkowe mocne strony, takie jak:
Kreatywność – umiejętność myślenia „poza schematami” i generowania nietuzinkowych pomysłów.
Energia – duża dynamika działania, szczególnie w sytuacjach wymagających szybkiej reakcji.
Hiperfokus – zdolność do głębokiego zanurzenia się w zadaniu, które jest dla danej osoby interesujące.
Szybkie podejmowanie decyzji – sprawność w działaniu w dynamicznych sytuacjach.
ADHD – Diagnoza i wsparcie
ADHD nie jest lenistwem ani brakiem motywacji, lecz różnicą w funkcjonowaniu mózgu. Odpowiednia diagnoza, terapia oraz wsparcie mogą znacząco poprawić jakość życia osób z ADHD.