Związki romantyczne i edukacja seksualna osób neuroróżnorodnych: co mówią badania?

autorka dr Anna Papińska

Czy osoby z ADHD lub w spektrum autyzmu budują relacje romantyczne w inny sposób niż osoby neurotypowe? Czy ich potrzeby, wyzwania i oczekiwania są inne? Odpowiedzi na te pytania poszukiwali autorzy badania przeprowadzonego w Wielkiej Brytanii i Polsce. Przeanalizowali oni doświadczenia 162 młodych dorosłych (zarówno neuroróżnorodnych, jak i neurotypowych) w wieku 16-25 lat, w zakresie związków i edukacji seksualnej.

Różne potrzeby, różne doświadczenia

Z badania wyłania się obraz znacznych różnic między grupami. Osoby neuroróżnorodne (z ADHD, ASD lub cechami obu tych zaburzeń) częściej podkreślały trudności w nawiązywaniu relacji, poczucie odmienności oraz niewystarczające przygotowanie do relacji romantycznych. Opisywały brak dostępu do inkluzywnej edukacji seksualnej, która uwzględniałaby ich potrzeby — zarówno poznawcze, jak i emocjonalne. Z kolei osoby neurotypowe rzadziej zgłaszały bariery w relacjach i lepiej oceniały poziom otrzymanej edukacji.

Co najbardziej przeszkadza?

Wśród największych trudności wskazywano m.in.:

• problemy z interpretacją sygnałów społecznych,

• niepewność co do granic w relacjach,

• poczucie bycia niezrozumianym przez partnerów,

• lęk przed odrzuceniem lub oceną,

• niewłaściwe reakcje otoczenia na sposób bycia osób neuroróżnorodnych (np. nadwrażliwość sensoryczna czy potrzeba jasnej komunikacji).

  
  

Co wspiera budowanie relacji?

Ważnym wnioskiem z badania jest rola pozytywnych czynników wspierających relacje u osób neuroróżnorodnych. Należą do nich:

• jasna komunikacja,

• autentyczność,

• lojalność i zaangażowanie,

• relacje z innymi osobami neuroróżnorodnymi, które dają większe poczucie akceptacji.

  
  

Dlaczego to ważne z perspektywy psychoterapii?

Wnioski z badania mają bezpośrednie przełożenie na praktykę terapeutyczną. Przede wszystkim podkreślają znaczenie pracy psychoedukacyjnej z osobami neuroróżnorodnymi – zarówno w kontekście edukacji seksualnej, jak i budowania kompetencji relacyjnych. Wiele z nich nie miało dostępu do adekwatnych treści edukacyjnych, co może prowadzić do nieporozumień, niskiej samooceny i trudności w relacjach. Kolejnym obszarem istotnym w terapii jest wsparcie w budowaniu tożsamości. Osoby neuroróżnorodne często przez lata słyszą, że są „inne” albo „nieprzystosowane”. Psychoterapia może pomóc im w odzyskaniu sprawczości i akceptacji siebie, co przekłada się na większą pewność w relacjach. Ważnym elementem pracy terapeutycznej jest również rozwijanie umiejętności komunikacyjnych – w tym formułowania potrzeb, stawiania granic i interpretowania zachowań innych osób. Dla niektórych klientów będzie to wymagało pracy na bardzo konkretnych, praktycznych przykładach. Wreszcie, zadaniem terapeuty może być pomoc w budowaniu sieci wsparcia – relacji, w których dana osoba czuje się akceptowana i rozumiana, niezależnie od diagnozy.

Źródło: Smusz, M., Birkbeck, C., Bidgood, A., & Allely, C. (2024). Exploring the Experience of Romantic Relationships and Sexuality Education in Neurodivergent and Neurotypical Young Individuals. Sexuality and Disability. https://doi.org/10.1007/s11195-024-09845-6